Onderwerpen
Duurzaamheid, Energietransitie, Leiderschap
Dit artikel verscheen in Academy Magazine 2024,
bekijk alle artikelen uit ACADEMY Magazine 2024 via onderstaand menu.
‘Mensen beseffen onvoldoende hoe snel klimaatverandering gaat.’
Door Jacques Geluk | Fotografie © Walter Kallenbach
Terug naar boven
Tijdens lezingen bespreekt Tom eerst het grote geheel aan de hand van wat hij noemt de vier aandachtspunten, trends die een stempel drukken op deze eeuw: klimaatverandering (inclusief grondstoffenschaarste), de groei van de wereldbevolking, de toenemende kloof tussen vraag en aanbod en de transitie naar een gefragmenteerde wereld. “De uitdaging van deze eeuw is vooral het overbruggen van de kloof tussen vraag en aanbod. Dat kan alleen als we afscheid nemen van ons industriële tijdperk.” Hetzelfde wil hij meegeven aan middelbare scholieren. “We moeten de volgende generatie aan de hand van deze vier punten confronteren met de gevolgen van klimaatverandering. Nu leren ze meer over het verleden dan over wat nu speelt.”
Green deal
We praten over hergebruik, recyclen, maar moeten ook begrijpen dat we allemaal volgelingen zijn van de industriële revolutie. We zijn gewend grondstoffen om te zetten in producten die vaak nog eindigen als afval. Het is nodig de omslag te maken van de eenrichtingsketen naar de circulaire economie. Daar kan Nederland echt een businesscase van maken en in voorop lopen. De omslag hoeft trouwens niet te betekenen dat we de huidige industriële kracht moeten afbreken. We moeten die omvormen naar een toekomstmodel.” Tom Middendorp erkent dat veel mensen het wel begrijpen, maar worden afgeschrikt wanneer ze alleen horen wat misgaat. Dat vertaalt zich in weerstand tegen op zich vaak noodzakelijke maatregelen. “Nodig zijn zowel druk van boven, zoals het in wetgeving verankeren van de Europese Green deal, als vertellen aan mensen en bedrijven hoe zij en de planeet ervan kunnen profiteren. Bedrijven moeten bijvoorbeeld anders opereren, of ze dat willen of niet. Ze moeten van een vrij negatieve incentive een profijtelijk model proberen te maken.”
Waar het al goed gaat
De Klimaatgeneraal noemt enkele voorbeelden van waar het al goed gaat. “Ik woon vlakbij Food Valley in de Gelderse Vallei. Daar zijn allerlei bedrijven bezig met circulariteit. Ze ontwikkelen duurzame producten en een nieuwe business-case voor de toekomst.” Dat zie je ook op energiegebied. Op bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle werken bedrijven samen om overbelasting van het elektriciteitsnetwerk te voorkomen. “De gedachte is lokaal opgewekte energie gelijk te benutten. Dit voorkomt congestie en maakt Overijsselse ondernemers onafhankelijk van energiestromen uit het buitenland. In de Sinaï-woestijn zijn we bezig met een groot vergroeningsproject waarin honderden miljoenen worden gestoken. Om de negatieve spiraal te doorbreken. Vroeger liepen er rivieren. Die willen we door middel van baggeren omhoog krijgen. Dan gaan we ze beplanten met planten die tegen brakwater kunnen en zetten we ecofilters in. Zo kunnen we in deze woestijn een omkering bereiken.”
Oplossingen
Volgens Tom Middendorp moeten we voorkomen wat we kunnen voorkomen. “Dat is de mitigatiekant: terugdringen van de CO₂-uitstoot en het weerbaarder maken van mensen tegen dingen die niet meer zijn te voorkomen. Het klimaat is al veranderd en verandert verder wat we ook doen. We zien door wat wij doen een enorme stroomversnelling, die ver uitgaat boven de golfbeweging in het klimaat gedurende vele duizenden jaren, en kunnen hooguit voorkomen dat het te veel verandert.” Dat besef is te weinig doorgedrongen tot overheden, Defensie, bedrijven en burgers. Tom zet zich in om daarin verandering te brengen. “Ik ben geen klimaatdeskundige, maar kijk vooral naar wat dit betekent voor onze veiligheid in de breedste zin des woords. Dus ook voor die van onze aanvoerketens, economie en bedrijven. Vergeet fysieke veiligheid niet. Dat is meer de Defensiekant. Ik praat veel met het bedrijfsleven en kennisinstituten over innoveren op circulariteit en geef vaak als voorbeeld water halen uit woestijnlucht. Dat werkt. Net als onszelf onafhankelijker maken van grondstoffen en zorgen dat we ze minder nodig hebben. Dat voorkomt veel ellende. Bovendien kunnen we de aarde niet oneindig uithollen. Het houdt een keer op.”
“Klimaatverandering en de veranderende wereldorde vergroten de kloof tussen vraag (de wereldbevolking verdubbelt deze eeuw tot 11 miljard mensen) en aanbod (de toenemende grondstofschaarste) alleen maar”, schetst generaal b.d. Tom Middendorp. “Die kloof maakt waardenketens zeer kwetsbaar en heeft een grote economische en veiligheidsimpact. Dit is wel het vertrekpunt om te kijken naar toekomstige oplossingen waarbij de omslag van een industriële naar een circulaire economie centraal staat. Tijdens lezingen en interviews ga ik vooral in op het belang van innovaties en de nieuwe kansen die ze ons bieden.”
Door de globalisering zijn veel onderlinge afhankelijkheden tussen landen ontstaan. “Oekraïne laat zien dat die afhankelijkheden kunnen veranderen in een soort wapen dat tegen je gebruikt kan worden. De Nord stream-pijpleiding is een mooi voorbeeld. We deden veel zaken met Rusland, ook op oliegebied. Die afhankelijkheid is nu een machtsinstrument. Een tweede ontwikkeling is de toenemende impact van milieurampen als gevolg van een groeiende bevolking. De aardbevingen in Turkije en Syrië zijn het gevolg van een natuurlijk proces: de constante beweging van tektonische platen, maar feit is wel dat mensen steeds dichter op elkaar leven en daar veel bouwen. Dat vergroot hun kwetsbaarheid.” De Klimaatgeneraal (naar zijn gelijknamige boek) benoemt ook door klimaatverandering veroorzaakte natuurrampen. “Overstromingen door de stijgende zeespiegel, toenemende droogte met name in Amerika waar nu veel bosbranden zijn. Veranderende weerpatronen met meer en intensere tornado’s en orkanen. Daarmee krijgen we steeds meer te maken.”
Generaal (BD) Tom Middendorp
Tom Middendorp ziet tijdens militaire missies in de eerste helft van het vorige decennium als Commandant der Strijdkrachten al dat klimaatverandering een steeds grotere rol speelt als het gaat om internationale veiligheid. Als oogsten bijvoorbeeld mislukken door droogte of overstromingen is dat grond voor conflicten. Inmiddels verandert globalisering in fragmentatie en leiden meer competitie en schaarste aan grondstoffen – samen met vaker voorkomende rampen – tot nog meer onveiligheid. Er zijn oplossingen en daarover vertelt Tom graag tijdens lezingen.
DUURZAAMHEID
Dé grote uitdaging van deze eeuw: te veel mensen, te weinig grondstoffen
Dit artikel verscheen in Academy Magazine 2024,
bekijk alle artikelen uit ACADEMY Magazine 2024 via onderstaand menu.
Onderwerpen
Duurzaamheid, Energietransitie, Leiderschap
Tijdens lezingen bespreekt Tom eerst het grote geheel aan de hand van wat hij noemt de vier aandachtspunten, trends die een stempel drukken op deze eeuw: klimaatverandering (inclusief grondstoffenschaarste), de groei van de wereldbevolking, de toenemende kloof tussen vraag en aanbod en de transitie naar een gefragmenteerde wereld. “De uitdaging van deze eeuw is vooral het overbruggen van de kloof tussen vraag en aanbod. Dat kan alleen als we afscheid nemen van ons industriële tijdperk.” Hetzelfde wil hij meegeven aan middelbare scholieren. “We moeten de volgende generatie aan de hand van deze vier punten confronteren met de gevolgen van klimaatverandering. Nu leren ze meer over het verleden dan over wat nu speelt.”
Green deal
We praten over hergebruik, recyclen, maar moeten ook begrijpen dat we allemaal volgelingen zijn van de industriële revolutie. We zijn gewend grondstoffen om te zetten in producten die vaak nog eindigen als afval. Het is nodig de omslag te maken van de eenrichtingsketen naar de circulaire economie. Daar kan Nederland echt een businesscase van maken en in voorop lopen. De omslag hoeft trouwens niet te betekenen dat we de huidige industriële kracht moeten afbreken. We moeten die omvormen naar een toekomstmodel.” Tom Middendorp erkent dat veel mensen het wel begrijpen, maar worden afgeschrikt wanneer ze alleen horen wat misgaat. Dat vertaalt zich in weerstand tegen op zich vaak noodzakelijke maatregelen. “Nodig zijn zowel druk van boven, zoals het in wetgeving verankeren van de Europese Green deal, als vertellen aan mensen en bedrijven hoe zij en de planeet ervan kunnen profiteren. Bedrijven moeten bijvoorbeeld anders opereren, of ze dat willen of niet. Ze moeten van een vrij negatieve incentive een profijtelijk model proberen te maken.”
Waar het al goed gaat
De Klimaatgeneraal noemt enkele voorbeelden van waar het al goed gaat. “Ik woon vlakbij Food Valley in de Gelderse Vallei. Daar zijn allerlei bedrijven bezig met circulariteit. Ze ontwikkelen duurzame producten en een nieuwe business-case voor de toekomst.” Dat zie je ook op energiegebied. Op bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle werken bedrijven samen om overbelasting van het elektriciteitsnetwerk te voorkomen. “De gedachte is lokaal opgewekte energie gelijk te benutten. Dit voorkomt congestie en maakt Overijsselse ondernemers onafhankelijk van energiestromen uit het buitenland. In de Sinaï-woestijn zijn we bezig met een groot vergroeningsproject waarin honderden miljoenen worden gestoken. Om de negatieve spiraal te doorbreken. Vroeger liepen er rivieren. Die willen we door middel van baggeren omhoog krijgen. Dan gaan we ze beplanten met planten die tegen brakwater kunnen en zetten we ecofilters in. Zo kunnen we in deze woestijn een omkering bereiken.”
‘Mensen beseffen onvoldoende hoe snel klimaatverandering gaat.’
Oplossingen
Volgens Tom Middendorp moeten we voorkomen wat we kunnen voorkomen. “Dat is de mitigatiekant: terugdringen van de CO₂-uitstoot en het weerbaarder maken van mensen tegen dingen die niet meer zijn te voorkomen. Het klimaat is al veranderd en verandert verder wat we ook doen. We zien door wat wij doen een enorme stroomversnelling, die ver uitgaat boven de golfbeweging in het klimaat gedurende vele duizenden jaren, en kunnen hooguit voorkomen dat het te veel verandert.” Dat besef is te weinig doorgedrongen tot overheden, Defensie, bedrijven en burgers. Tom zet zich in om daarin verandering te brengen. “Ik ben geen klimaatdeskundige, maar kijk vooral naar wat dit betekent voor onze veiligheid in de breedste zin des woords. Dus ook voor die van onze aanvoerketens, economie en bedrijven. Vergeet fysieke veiligheid niet. Dat is meer de Defensiekant. Ik praat veel met het bedrijfsleven en kennisinstituten over innoveren op circulariteit en geef vaak als voorbeeld water halen uit woestijnlucht. Dat werkt. Net als onszelf onafhankelijker maken van grondstoffen en zorgen dat we ze minder nodig hebben. Dat voorkomt veel ellende. Bovendien kunnen we de aarde niet oneindig uithollen. Het houdt een keer op.”
“Klimaatverandering en de veranderende wereldorde vergroten de kloof tussen vraag (de wereldbevolking verdubbelt deze eeuw tot 11 miljard mensen) en aanbod (de toenemende grondstofschaarste) alleen maar”, schetst generaal b.d. Tom Middendorp. “Die kloof maakt waardenketens zeer kwetsbaar en heeft een grote economische en veiligheidsimpact. Dit is wel het vertrekpunt om te kijken naar toekomstige oplossingen waarbij de omslag van een industriële naar een circulaire economie centraal staat. Tijdens lezingen en interviews ga ik vooral in op het belang van innovaties en de nieuwe kansen die ze ons bieden.”
Door de globalisering zijn veel onderlinge afhankelijkheden tussen landen ontstaan. “Oekraïne laat zien dat die afhankelijkheden kunnen veranderen in een soort wapen dat tegen je gebruikt kan worden. De Nord stream-pijpleiding is een mooi voorbeeld. We deden veel zaken met Rusland, ook op oliegebied. Die afhankelijkheid is nu een machtsinstrument. Een tweede ontwikkeling is de toenemende impact van milieurampen als gevolg van een groeiende bevolking. De aardbevingen in Turkije en Syrië zijn het gevolg van een natuurlijk proces: de constante beweging van tektonische platen, maar feit is wel dat mensen steeds dichter op elkaar leven en daar veel bouwen. Dat vergroot hun kwetsbaarheid.” De Klimaatgeneraal (naar zijn gelijknamige boek) benoemt ook door klimaatverandering veroorzaakte natuurrampen. “Overstromingen door de stijgende zeespiegel, toenemende droogte met name in Amerika waar nu veel bosbranden zijn. Veranderende weerpatronen met meer en intensere tornado’s en orkanen. Daarmee krijgen we steeds meer te maken.”
Tom Middendorp ziet tijdens militaire missies in de eerste helft van het vorige decennium als Commandant der Strijdkrachten al dat klimaatverandering een steeds grotere rol speelt als het gaat om internationale veiligheid. Als oogsten bijvoorbeeld mislukken door droogte of overstromingen is dat grond voor conflicten. Inmiddels verandert globalisering in fragmentatie en leiden meer competitie en schaarste aan grondstoffen – samen met vaker voorkomende rampen – tot nog meer onveiligheid. Er zijn oplossingen en daarover vertelt Tom graag tijdens lezingen.
Door Jacques Geluk | Fotografie © Walter Kallenbach
Dé grote uitdaging van deze eeuw: te veel mensen, te weinig grondstoffen
Generaal (BD) Tom Middendorp
DUURZAAMHEID