Dit artikel verscheen in Academy Magazine 2024,
bekijk alle artikelen uit ACADEMY Magazine 2024 via onderstaand menu.

Onderwerpen
Artificial Intelligence, ChatGPT,
Data Science, Digitalisering, Ethiek, Innovatie, Mensgerichte Technologie

Inspirerende lezingen
Trendwatcher en futurist Richard van Hooijdonk biedt verschillende inspirerende lezingen over de toekomst. Zo zijn er lezingen over de toekomst van verschillende sectoren, maar is er ook de ‘AI revolutie’, een interessante lezing over een toekomst met AI.

Voor organisaties die willen veranderen zijn er lezingen over de toekomst van leiderschap en de organisatie van de toekomst. Neem contact op met je Speakers Academy-adviseur om de juiste lezing te selecteren voor jouw bijeenkomst.

Hoe leiden we AI in goede banen?
“AI zal veel gewenste en ongewenste effecten opleveren. Zo worden werknemers in bepaalde organisaties in de gaten gehouden door camera’s en sensoren. Werken zij niet, dan worden ze automatisch ontslagen. We moeten ons afvragen of we in zo'n wereld willen leven. Daar zijn vakgebieden als filosofie, antropologie en sociologie voor nodig, om zo de cohesie in de maatschappij te bewaren. We moeten de tango dansen met technologie. Mensen moeten taken doen waarin technologie niet goed is. Technologie voert die taken uit waarin mensen niet goed zijn. Ook moeten we keuzes maken om AI in bepaalde gevallen niet in te zetten. Het reguleren van AI wordt belangrijk, om de mensheid te beschermen. Er komt wetgeving. Niet alleen in Europa, maar ook in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. In de toekomst wordt AI — voordat het in gebruik wordt genomen — geüpload en wordt na ‘auditing’ toestemming gegeven. Er komen AI-politiediensten en ook rechters zullen organisaties die AI misbruiken veroordelen, zodat we als maatschappij volop kunnen profiteren van de voordelen van deze technologie. AI loopt al jaren mee en zal nieuwe mogelijkheden brengen voor mensen en organisaties die voor velen nu nog onbegrijpelijk lijken.”

Hoe kan leiderschap zich in het AI-tijdperk aanpassen?
“Een inspirerende leider moet onzekerheid kunnen managen, vooral nu (technologische) veranderingen elkaar razendsnel opvolgen. In de retail-sector hebben we gezien hoe gevestigde namen als BCC, JCPenney, Macy's en Sears onderuit gingen, terwijl online retailers als bol.com, Coolblue en Amazon juist opkwamen. Dan vraag ik me af hoe een leider heeft kunnen toestaan dat zo'n bedrijf failliet gaat. Ze wilden waarschijnlijk vasthouden aan een verouderd idee van retail en negeerden de signalen van verandering. Hedendaagse leiders moeten de organisatie proactief begeleiden naar de toekomst en risico's durven nemen. Zij moeten ook 'dienende leiders’ zijn, die nauw samenwerken met jongere teamleden, zich kwetsbaar opstellen en inspireren. Met de opkomst van AI worden de uitdagingen en kansen alleen maar groter. Leiders moeten dit omarmen. Tijdens mijn lezingen geef ik voorbeelden van uitstekende leiders die hiermee al aan de slag gaan. Het is inspirerend te zien hoe zij hun organisaties — ook met behulp van AI — door deze onzekere tijden loodsen.”

Welke rol spelen wereldwijde ecosystemen?
“We merken dat AI-uitdagingen waarmee organisaties worstelen vaak niet binnen de organisatie oplosbaar zijn. Daarom is het noodzakelijk breder te kijken, over de grenzen van de eigen organisatie en zelfs ons eigen land heen. Wereldwijd kunnen startups, wetenschappers, innovatieve bedrijven en experts ons helpen en antwoord geven op vragen die misschien nog niet eens gesteld zijn. Het concept van 'ecosysteem-orkestratie' en de rol van de 'ecosysteem-designer' worden steeds belangrijker in organisaties om wereldwijde kennis en innovatie te kunnen benutten. In plaats van alles zelf te doen, kun je wat in het wereldwijde ecosysteem al beschikbaar is slim toepassen. Zo kunnen we ook tijdwinst boeken en investeringen verlagen.”

Waarom is experimenteren buiten de organisatiestructuur cruciaal?
“Toepassing van AI binnen de organisatie vereist leren en inspireren. Het levert een andere manier van werken op. Verandering binnen bestaande organisatiestructuren kan heel lastig zijn. Veel bedrijven zijn perfect geoliede machines die dagelijkse processen draaiende houden. Ze zijn niet zozeer gemaakt voor grote veranderingen, maar om consistent en betrouwbaar te zijn. Probeer je daar een compleet nieuw businessmodel in te zetten, dan loop je al snel tegen een muur van bestaande procedures, afspraken en systemen. Hier komt de 'next' organisatie om de hoek kijken. Stel je voor dat je rondom bestaande organisaties kleine, dynamische units of 'cellen' bouwt, waarmee je experimenteert, nieuwe ideeën uitprobeert en nieuwe ecosystemen aantrekt. “Als de uitdagingen groot worden is klein het nieuwe groot”. Dit betekent dat deze kleine, wendbare cellen vaak beter in staat zijn grote uitdagingen aan te gaan dan de grote, logge organisatie waarvan ze deel uitmaken. Veel succesvolle organisaties doen dit al. Zo kunnen ze vernieuwen en groeien op een manier die binnen de bestaande organisatiestructuur niet mogelijk zou zijn.”

Hoe kun je bedrijven helpen met toekomstscenario’s?
“Het is vaak lastig te zien wat AI precies voor organisaties kan betekenen. Daarom is het nuttig via toekomstscenario’s te laten zien hoe AI in verschillende onderdelen van een organisatie kan werken. Toekomstscenario's kunnen toepassingen van AI visualiseren en concreet aantonen hoe deze technologie zowel op korte als lange termijn praktische oplossingen kan bieden. Dit werkt niet alleen inspirerend en motiverend voor medewerkers, aandeelhouders en leveranciers, maar geeft ook het leiderschap een duidelijke richting. Het mooie van toekomstscenario’s is dat ze een soort kompas vormen in een wereld vol onzekerheden. Dit kan ons helpen de toekomst vorm te geven, in plaats van alleen maar te reageren op wat er gebeurt. Dat is enorm krachtig.”

Wat zie je om je heen?
“Verbazing, verwarring en opwinding. Ik zie enthousiaste jonge medewerkers die graag experimenteren met deze nieuwe technologieën. Ze voegen taalmodellen toe aan ontwerpsystemen of verbinden AI met juridische applicaties om rechtszaken voor te bereiden. Ik zie ook organisaties die op hun grondvesten trillen. Sommige blokkeren de toegang tot ChatGPT uit angst voor de veranderingen die het met zich meebrengt. We zien nu een soort chaos. Dat is niet per se een slechte zaak. Uit chaos kunnen de mooiste dingen ontstaan. Elon Musk zei pasgeleden dat 100 procent van de banen overgenomen zal worden door AI. We waren net bijgekomen van de eerste realisatie dat het om ‘veel’ banen zou gaan, maar déze impact is — zelfs voor mij — onvoorstelbaar. Toch kan dit ook een kans zijn nieuwe manieren van werken te creëren en de toekomst op onze eigen voorwaarden vorm te geven.”

Openstaan voor nieuwe tech als AI is belangrijk. Welke rol spelen 'verandermotivatie' en mindset hierbij?
“Verandermotivatie gaat over de bereidheid te evolueren en te groeien. AI is enorm veelzijdig. Het heeft de potentie om alles te zijn, worden, aan te sturen, te beslissen — zelfs te vernietigen. Onze mindset aanpassen om deze veranderingen te omarmen begint vaak met verwondering en verbazing. Deze prikkelingen kunnen ons tot verandering aanzetten. Maar het is ook logisch dat er weerstand is. We houden graag aan vertrouwde patronen en routines vast. Dit 'legacy-systeem' fungeert als een soort 'shredder': het nieuwe idee dat je inbrengt wordt vernietigd voordat het überhaupt tot leven komt. Het ooit zo fantastische idee strandt in de tweede stuurgroep of de derde strategiemeeting. Het is belangrijk deze blokkades te overwinnen, onze nieuwsgierigheid te prikkelen en het potentieel te zien. Dit is een reden waarom organisaties mij als spreker uitnodigen, want ik help ze daarbij. Zeer recent sprak ik voor Amazon, dat al zijn Europese relaties wil motiveren ‘extreem digitaal’ te gaan.”

Wat is AI precies?
“Met kunstmatige intelligentie kunnen machines en software taken uitvoeren waar normaal gesproken menselijke intelligentie voor nodig is. Denk aan spraakherkenning, beeldverwerking en strategisch denken. In de basis is het idee computers en machines te creëren die kunnen 'denken' en beslissingen kunnen nemen zoals een mens zou doen. Generatieve AI is een specifieke soort AI die wordt gebruikt om zelfstandig iets nieuws te creëren — zoals teksten die klinken alsof ze door een mens geschreven zijn. Dit is een volgende fase in de ontwikkeling van AI. Hiermee kunnen we niet alleen taken uitvoeren of beslissingen nemen op basis van vooraf ingestelde regels, maar ook nieuwe dingen creëren. Dit brengt ons dichter bij het idee van machines die echt 'denken' en 'creëren' zoals mensen dat doen. Ook kan generatieve AI onderhandelen, robots taken aanleren, jouw gezondheid voorspellen en steden ontwerpen.”

Waarom is er zoveel aandacht voor AI?
“Ineens kunnen we bijna foutloos allerlei dagelijkse taken laten overnemen door AI. En we merken ook dat de resultaten zo goed zijn dat we met onze menselijke snelheid en intelligentie niet kunnen concurreren. En dat is nu. Waar staan we over 5 jaar? Wat denk je van tools die tien verschillende schetsen kunnen maken van een toekomstig gebouw? Of een video van jezelf maken waarin je vloeiend een boodschap in vijf verschillende talen overbrengt. Straks kunnen we speelfilms ontwikkelen waarin jij de hoofdrol speelt, met levensechte personages en verhaallijnen die zich aan jouw stemming en wensen aanpassen. Allerlei praktische toepassingen van AI komen nu zo dichtbij dat we ons goed kunnen voorstellen hoe het zou zijn ze in ons dagelijks leven te gebruiken. Dat gebeurt wanneer mensen de technologie gaan implementeren.

Volgens McKinsey kunnen organisaties nu al 40 procent efficiënter werken door toepassing van generatieve AI. We staan op het punt nog intelligentere AI op grote schaal te introduceren in sectoren als de zorg, mobiliteit, landbouw, financiën en de ‘supply chain’.”

Met de opkomst van ChatGPT is de wereld opnieuw alert geworden op de invloed van artificiële intelligentie (AI), een technologie die al jarenlang een drijvende kracht is. Nu deze technologie steeds meer in ons dagelijks leven geïntegreerd wordt, kunnen we ons beter voorstellen wat de bredere implicaties en uitdagingen zijn. In dit interview neemt futurist en trendwatcher Richard van Hooijdonk deze belangrijke en interessante kwesties onder de loep.