Dit artikel verscheen in Academy Magazine 2024,
bekijk alle artikelen uit ACADEMY Magazine 2024 via onderstaand menu.

Onderwerpen
Gezondheid, Gezondheidszorg, Overheid, Mens en Maatschappij, Mentale gezondheid

Favela Street
Favela Street is inmiddels actief in Brazilië, op Haïti en Curaçao en in Soedan. Na jaren werken met jongeren uit alle lagen van de samenleving heeft ze haar aanpak vastgelegd in een eigen methodiek. Een wetenschappelijk onderbouwd en meetbaar programma dat sociale uitsluiting aanpakt met cognitieve gedragsmatige technieken, waarbij continu aandacht is voor het geloof in eigen kunnen. Favela Street vergroot de kansen van deze jongeren op een positieve toekomst. Directeur Rocky werkt al vanaf het begin samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken. “Een cadeautje. Via hen heb ik in Soedan een architecte leren kennen, die als eerste vrouw een architectenbureau heeft opgezet en onderzoek doet naar het voor iedereen toegankelijk maken van openbare plekken. Daar geniet ik van. In de Soedanese geschiedenis mogen duiken en een stukje werelddeel vanuit hun perspectief leren kennen, dat is de grootste rijkdom die ik met Favela Street als vehikel heb.” Ze heeft ook een tijd in Haïti gezeten is daarna op Curaçao onderzoek gaan doen. “Ik werk daar officieel sinds 2018 en spreek inmiddels, naast Portugees, Nederlands en Engels, vloeiend Papiamento. Het is belangrijk de lokale taal te spreken als je impact wilt maken.” Ook op Curaçao merkt ze dat alles terugkomt op intentie en verwachtingsvol zijn. “Tevoren wordt van alles gezegd over die luie jongeren of Antillianen. Als je dat plaatje loslaat en je gaat aan de slag, word je bijna altijd positief verrast en heel soms bevestigd in wat je dacht. Maar ik ben verwachtingsvol in het leven gaan staan. Dat kan ik erg verbinden aan diversiteit, inclusie en aan sociale veiligheid, zonder dat ik mensen in het harnas jaag.” Over een recente sessie in Oeganda met de Nederlandse ambassade vertelt Rocky: “Dan gaat het over sociale veiligheid, diversiteit en inclusie. Daarbij is het belangrijk dat de witte mensen in dat team toch net even iets meer hun best doen om de ander, waar zij te gast zijn, te begrijpen. Voor sommige dingen is het moeilijk ons westerse brilletje af te zetten.” Rocky ervaart de sessie als spannend. “Wat ik op al die plekken leer is dat we een vooroordeel met bijbehorend beeld hebben. Zo zijn we geprogrammeerd.” Of? “Door middel van storytelling kun je een gesprek met elkaar hebben over wie we zijn, waar we vandaan komen en wat ons heeft gevormd tot wie we nu zijn. Zo kan je naar elkaar oversteken. Dat hebben we vier uur lang gedaan. Magisch. Daar gebruiken we ook sport bij. Dus we gaan én met elkaar in gesprek én natuurlijk met de bal aan de slag om ook in het lijf los te komen.”

Cirkels van invloed
Deprogrammeren is moeilijk. Dat probeert Rocky Hehakaija wel te doen tijdens keynotes en workshops. “We bewegen ons in verschillende cirkels van invloed. Als we bewuster zijn over wat we op de ander projecteren of wat we denken kunnen we mooiere dingen creëren. Ik doe dat hier met jongeren uit Zuidoost en Amsterdam-West, die het vaak zwaar hebben. Ze leren dat ze geen stuk vuil zijn en trots kunnen worden op hun verhaal ondanks alle schaamte. Dat werkt één op één hetzelfde met iemand die in de corporate wereld zit. Ik kan makkelijk oversteken naar het publiek, ben bereikbaar en denk dat ik dit misschien van nature heb meegekregen van mijn ouders.”

Lef
“Ik heb het ook moeten leren, heb communicatie en marketing gestudeerd en ben gewoon in de reclame- en communicatiewereld gaan werken. Bij Youngworks bijvoorbeeld, een sociaal-maatschappelijk bureau gericht op welzijn van jongeren. Dus niet: hoe kunnen we nog meer producten verkopen? Maar: hoe gaan we het hebben over het welzijn van jonge mantelzorgers? Dan dacht ik daarover mee. Wel altijd sociaal dus. Ik vond het tof co-creatie en participatietrajecten te doen met jongeren en het bedrijfsleven. Het idee om in actie te komen na mijn eerste bezoek aan Rio heeft me nooit losgelaten, maar het heeft tien jaar geduurd voordat ik ben teruggegaan om dat daar in praktijk te brengen. Dat was in 2013, precies tien jaar later.” Rocky zegt niet meteen haar baan op, maar gaat in 2014 met onbetaald verlof. “Daarvoor heb ik met een fondsenwervingsactie 10.000 euro bij elkaar gehaald en meegenomen naar die favela, samen met een vriend die daar een netwerk had.” Ze heeft dan weer contact met dezelfde stichting die ze in 2003 heeft bezocht, Portugees geleerd én een plan. Haar marketingachtergrond blijkt handig te zijn. Rocky heeft dan wel een visie, maar het vraagt lef die uit te voeren. Ook al is ze eerder in de favela geweest en destijds haar angst kwijtgeraakt. “Zeker, ga maar naar zo’n favela toe, sowieso als vrouw. Het beeld dat het daar gewoon het wilde westen is, klopt wel. Dat ik geen witte vrouw ben helpt in eerste instantie, maar in feite gaat het om de intentie die je uitstraalt. Het gaat om wederzijds respect.”

Gelijke kansen
Enige tijd later bedenkt Rocky, die slecht tegen onrecht kan, dat het balletje ervoor kan zorgen dat mensen positiever naar zichzelf gaan kijken en verwachtingsvoller kunnen zijn. Ze richt Favela Street op. Ze baseert haar stichting op de filosofie: wie het beste uit zichzelf haalt, kan een positief verschil maken in haar of zijn gemeenschap. “Ik wilde jongeren het gevoel geven dat ze iets kunnen zijn, ertoe doen. Zodat ze zich kunnen losmaken van het beeld dat de maatschappij op hen projecteert. Ik heb nooit het gevoel mensen te willen redden, maar het gaat wel om het creëren van gelijke kansen.” Het is ook een evolutie geweest van wie Rocky zelf is. “In het begin sprak ik vaker over omgaan met tegenslagen en merkte dat wat je zelf belangrijk vindt in de tijd verandert. Hetzelfde geldt voor de maatschappij. Ik kan mij daar nu beter over uitspreken, bijvoorbeeld tijdens keynote-sessies en presentaties. Uiteindelijk moet het gaan over gelijkwaardigheid naar elkaar toe. Dat is hartstikke moeilijk, maar of het nou binnen een bedrijf is, in de wijk of op school, mensen moeten vooral hun verwachtingen volgen en leren zich met een open mindset naar elkaar toe te bewegen. Heel tof om daaraan mee te werken. Ik ben ook bezig met langere trajecten, zoals leiderschapsprogramma’s waarbinnen we aan sociale inclusie kunnen werken. Dat heb ik altijd op de pleintjes gedaan, bij de jongeren, bij de mensen daar. Gelijke kansen ontstaan wanneer jongeren positiever in de spiegel kijken en voelen dat ze iemand zijn en iets te bieden hebben en anderen, die zich eerst lieten leiden door (soms onbewuste) vooroordelen, vooral gaan letten op de kwaliteiten van die jonge mensen. Datzelfde werkt natuurlijk ook in het bedrijfsleven.”

Ze is topvoetbalster in een tijd dat vrouwenvoetbal nog lang niet de belangstelling krijgt die het verdient. Rocky: Er is wel hét Nederlands elftal, maar betaald voetbal voor vrouwen bestaat dan nog niet. "Ik heb het tot Jong Oranje gebracht.. Het was mijn leven. Dat geldt zeker ook voor straatvoetbal, een pad dat ernaast loopt en mensen niet goed kennen. Daarin heb ik ook op het hoogste niveau mogen spelen, in het beste straatvoetbalteam ter wereld, als enige vrouw tussen de mannen. Dankzij hard werken is dat prima gegaan. Je moet wel behoorlijk je vrouwtje staan natuurlijk”, lacht ze. “Stel je een stenen veld voor in Kumasi, Ghana. Dan sta je als vrouw tegen allemaal forse Ghanese mannen. Van hen kun je op kracht nooit winnen, maar vanuit techniek en tactiek lukt het wel.”

Rocky komt uit Uithoorn. “Een wijk met flats waar de straat een verlengstuk is van de huiskamer en iedereen elkaar ontmoet. Dat geldt ook voor Amsterdam Zuidoost waar ik nu woon. Als het niet regent is iedereen op straat en is er een bal bij. Vooral, maar niet alleen door mensen met een niet-westerse achtergrond wordt gebasketbald of gevoetbald. Die mengelmoes van al die verschillende culturen, die zich vaak verenigen in dat soort buitenwijken is mooi, maar door de jaren heen wel veranderd.” Zelf heeft Rocky naast het veldvoetbal altijd gestraatvoetbald. “Nadat ik geblesseerd raakte ben ik eigenlijk afgekeurd voor elf tegen elf-voetbal, vanwege het vele rennen, maar in kleine ruimten kon ik nog veel doen en er was natuurlijk de opkomst van ‘urban sports’. Die haak kon ik vastpakken, dus deed ik mee op dat veldje in Ghana. Verstandig was dat niet. Ik heb er nog last van in mijn lijf. Straatvoetbal is net zo intensief als veldvoetbal, maar als technische voetbalster heb je minder fysiek nodig.”

Daarvoor, in 2003 als ze nog voor Jong Oranje uitkomt, bezoekt ze voor een televisieprogramma de favela’s van Rio, waar ze meiden van dezelfde leeftijd leert kennen. “Ik was 18 en werd met mijn neus op de feiten gedrukt. Indrukwekkend.” Ze schrikt van de armoede en het geweld. Al snel voelt ze zich thuis en is ze niet meer bang als ze jongens met wapens ziet rondlopen. “Ik had op straat geleerd dat je altijd moet kijken naar wat de mensen doen die in die buurt wonen. Als er iets geks gebeurt, gaan ze rennen. Dan moet je mee rennen. Gebeurt er niks, dan zal het wel goed zijn. Het zijn daar ook gewoon mensen die er het beste van proberen te maken.”

Rocky Hehakaija speelt in de jaren negentig tot begin 2000 op het hoogste niveau vrouwenvoetbal. Ze schittert in Jong Oranje en verdient haar sporen in het straatvoetbal. Als enige vrouw toert ze met Edgar Davids’ Street Legends de wereld over. Als jongvolwassene van 18 reist ze met een tv-ploeg naar Rio de Janeiro, waar ze in een favela belandt. In een wijk vol armoede en geweld, ontdekt ze de kracht van sport. Nadat een knieblessure enige tijd later een einde maakt aan haar profvoetbalcarrière richt ze Favela Street op, een persoonlijk op straatvoetbal gefundeerd ontwikkelingsprogramma voor jongeren. De winnares van ‘Expeditie Robinson 2019’ en ‘Wie is de mol 2021’ en het eerste vrouwelijke karakter in de FIFA20-game vertelt vol passie en humor over haar visie op en strijd voor gelijke kansen en laat zien dat je met lef veel bereikt. “Ik wil jongeren positiever naar zichzelf laten kijken, opdat ze het verschil kunnen maken in hun gemeenschap.”